آیا می‌دانستید این برندهای مشهور کانادایی دیگر تحت مالکیت کانادایی‌ها نیستند؟

هومن کبیری پرویزی – ونکوور

به‌دنبال انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید ایالات متحدهٔ آمریکا، و تهدیدهای او برای اعمال تعرفه روی محصولات کانادایی و حتی تصاحب کانادا به‌عنوان «ایالت پنجاه و یکم آمریکا»، کارزارهای تشویق مصرف‌کنندگان کانادایی به خرید محصولات کانادایی و تحریم محصولات آمریکایی در سراسر کانادا به راه افتاده است. گروه‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک تشکیل شده و ظرف مدت کوتاهی تعداد اعضای برخی از آن‌ها به بیش از یک میلیون نفر رسیده است. در این گروه‌ها کاربران با فرستادن پست‌هایی دربارهٔ برندها و محصولات تولید کانادا می‌پرسند و اعضای دیگر به آن‌ها در این زمینه راهنمایی می‌کنند. حتی اپلیکیشن‌هایی برای این منظور تهیه شده و در دسترس کاربران قرار گرفته است.

در فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم قفسه‌های مخصوص محصولات کانادایی با برچسب‌های برگ افرای قرمز خودنمایی می‌کنند و خریداران کانادایی تمایل بیشتری به خرید این محصولات نسبت به محصولات دیگر به‌ویژه محصولات ساخت آمریکا نشان می‌دهند.

از دیگر کنش‌های پیشنهادی، تحریم همهٔ فروشگاه‌های آمریکایی در آخرین روز ماه فوریه یعنی ۲۸ فوریهٔ ۲۰۲۵ بوده است که البته نظرات موافق و مخالف این کنش در گروه‌های مختلف کماکان ادامه دارد.

اما واقعیت این است که اقتصاد کشورهای آمریکا و کانادا طوری در هم تنیده شده که به‌سادگی نمی‌توان برای تحریم محصولات یکی از این دو کشور حکم صادر کرد به‌طوری‌که کارگران، کارمندان، تأمین‌کنندگان و سرمایه‌گذاران کانادایی از این تحریم‌ها آسیبی نبینند.

از سوی دیگر بسیاری از برندها و محصولاتی که برای اغلب مردم به‌عنوان محصولات کانادایی شناخته می‌شوند، دیگر تحت مالکیت کانادایی‌ها نیستند.

در مطلب «آیا می‌دانستید؟» این شماره مروری خواهیم داشت روی برخی از این محصولات و تبعات تحریم برخی دیگر از محصولات آمریکایی برای کانادایی‌ها.

*****

هادسونز بِی (Hudson’s Bay) یا دِ بِی (The Bay)

شرکت هادسونز بی قدیمی‌ترین شرکت تجاری آمریکای شمالی است که ۳۵۵ سال پیش، در سال ۱۶۷۰، یعنی نزدیک به ۲۰۰ سال پیش از تشکیل کشور کانادا به‌عنوان یک شرکت بازرگانی برای تجارت خز تحت نام «فرماندار و شرکت سوداگران انگلستان که در خلیج هادسون تجارت می‌کنند»، تأسیس شد. امروزه، این فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کانادا با نام The Bay یا Hudson’s Bay شناخته می‌شوند و به یکی از نمادهای کانادا بدل شده‌اند. برخی ساختمان‌های این فروشگاه مانند فروشگاه داون‌تاون ونکوور یا فروشگاه خیابان کویینز در تورنتو خودشان هویتی متمایز به شهرهای کانادا داده‌اند.

اما چیزی که شاید بسیاری از کانادایی‌ها ندانند این است که شرکت هادسونز بی در حال حاضر یک شرکت خصوصی است متعلق به ریچارد الن بیکر، سرمایه‌دار آمریکایی، و تعدادی سهام‌دار خصوصی. بیکر در سال ۲۰۲۰ با هدایت گروهی از سرمایه‌گذاران همهٔ سهام شرکت هادسونز بی را که در بازار بورس تورنتو خرید و فروش می‌شد خرید و این شرکت را خصوصی کرد. البته به‌تازگی اعلام شده است که این شرکت در آستانهٔ اعلام ورشکستگی قرار دارد. باید دید سرنوشت قدیمی‌‌ترین شرکت آمریکای شمالی چگونه رقم خواهد خورد.

مالسن

یکی از محبوب‌ترین و قدیمی‌ترین آبجوسازی‌های کانادا شرکت مالسن است که جان مالسن آن را ۸۱ سال پیش از تأسیس کشور کانادا یعنی در سال ۱۷۸۶ در شهر مونترآل تأسیس کرد. این شرکت به‌خاطر تاکتیک‌های بازاریابی میهن‌پرستانه‌اش شناخته شده است. کمپین تبلیغاتی این شرکت با عنوان «من کانادایی هستم» کانادایی‌ها را تحت تأثیر قرار داد و پیام آن تبلیغ این بود: «من نخست‌وزیر دارم، نه رئیس‌جمهور. من انگلیسی و فرانسوی صحبت می‌کنم، نه آمریکایی، و آن را «about» تلفظ می‌کنم، نه «a boot»». آن تبلیغ را بسیاری از کانادایی‌ها پسندیدند و از همان دوران برند مالسن به نمادی از هویت کانادایی‌ها بدل شد. این تبلیغ را می‌توانید در اینجا ببینید:

به‌تازگی جف داگلاس، بازیگر کانادایی، که نقش «جو کانادایی» را در این تبلیغ بازی می‌کرد، ویدیوی جدیدی را با عنوان «ما کانادایی هستیم» در کانال یوتیوبش منتشر کرده که این بار تبلیغ محصول هیچ شرکتی نیست. بلکه ویدیویی میهن‌پرستانه و پاسخی است به تهدیدهای دونالد ترامپ برای ضمیمه‌کردن کانادا به آمریکا. این ویدیو را می‌توانید در اینجا ببینید:

برگردیم به شرکت آبجوسازی مالسن، شاید بسیاری از کانادایی‌ها ندانند که از سال ۲۰۰۵ شرکت مالسن پس از ادغام در شرکت آمریکایی آدولف کورس دیگر فقط کانادایی نیست و در واقع بخش کانادایی شرکت مالسن کورس محسوب می‌شود که دفتر مرکزی‌اش در شیکاگوی آمریکاست. 

البته سهام این شرکت در هر دو بورس اوراق بهادار تورنتو و نیویورک معامله می‌شود، و خانواده‌های مالسن و کورس سهمی مساوی در کنترل شرکت دارند. شرکت مالسن کورس در سال ۲۰۱۶ شرکت آبجوسازی آمریکایی میلر را به مبلغ ۱۲ میلیارد دلار خرید و به سومین شرکت بزرگ آبجوسازی در جهان بدل شد.

هرچند این شرکت پس از ادغام در شرکت کورس تعدادی از کارخانجات خود را در کانادا تعطیل کرد ولی هنوز هم چندین کارخانهٔ آبجوسازی در استان‌های مختلف کانادا دارد.

کانادا دِرای

شاید این برند برای بسیاری از ایرانی-کانادایی‌ها و حتی ایرانیانی که به کانادا هم نیامده‌اند، شناخته‌شده‌ترین برند کانادایی باشد. چرا که برای چندین دهه محصولات این شرکت در ایران تولید و عرضه شده است. هرچند محصولی که در ایران فروخته می‌شد نوشابهٔ پرتقالی این شرکت بود و نه نوشابهٔ معروف زنجبیلی آن که نخستین نوشابه و مشهورترین تولید شرکتِ کانادا درای در کانادا و کشورهای دیگر بوده است. 

کانادا درای از سال ۱۹۰۴ در تورنتوی کانادا پایه‌گذاری شد. شاید جالب باشد بدانید که واژهٔ درای (Dry) یا خشک در نام این شرکت در اصل به شیرین‌نبودنِ آن اشاره دارد، مانند شراب خشک. زمانی که جان جی مک‌لافلین در ابتدا نوشیدنی غیرالکلی جدید خود را با نام «Canada Dry Pale Ginger Ale» ساخت، شیرینی این نوشیدنی بسیار کمتر از سایر نوشیدنی‌های زنجبیلی موجود بود. در نتیجه به آن برچسب درای یا «خشک» داده بود.

اما «کانادا درای» هم دیگر کانادایی محسوب نمی‌شود چراکه شرکت آمریکایی داکتر پپر اسنپل، این برند را در سال ۲۰۰۸ خریداری کرد و حالا کانادا درای زیرمجموعه‌ای از این شرکت به شمار می‌رود که برندهای دیگری مانند سِوِن آپ و شوئپس را هم در اختیار دارد. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که نوشابه‌های کانادا درای که در کانادا عرضه می‌شوند مانند بسیاری از برندهای دیگر نوشابه در کانادا تولید و پر می‌شوند و کارگران و کارمندان کانادایی در تولید و عرضهٔ آن‌ها سهم دارند ولی در هر حال سود اصلی این محصولات به جیب شرکت‌های غیرکانادایی می‌رود.

تیم هورتنز

کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای تیم هورتنز، یکی دیگر از نمادهای کانادایی در طول سالیان بوده‌اند. تیم هورتن، هاکی‌باز فقید کانادایی، و جیم چَرِد، کارآفرین و سرمایه‌گذار کانادایی، این کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای را برای نخستین‌بار در سال ۱۹۶۴ پایه‌گذاری کردند. از آن زمان تاکنون تعداد شعبه‌های این کافی‌شاپ‌ها به بیش از ۵٬۰۰۰ شعبه در ۱۳ کشور جهان رسیده است. 

اما شاید ندانید که این شرکت هم دیگر فقط کانادایی نیست. به‌دنبال ادغام تیم هورتنز و برگرکینگ در سال ۲۰۱۴ شرکت جدیدی شکل گرفت که نامش را Restaurant Brands International Inc.‎ نهادند و تیم هورتنز یکی از برندهای آن است. هرچند مقر اصلی این شرکت در تورنتوی کاناداست ولی سهام‌دار اصلی آن، شرکت برزیلی تری‌جی کپیتال (3G Capital) است که ۳۲ درصد سهام این شرکت را در اختیار دارد و البته بقیهٔ سهام آن در بازارهای بورس نیویورک و تورنتو به فروش می‌رسد.

مَک (M.A.C)

فرانک توسکان و فرانک انجلو شرکت تولیدی محصولات آرایشی و بهداشتی مک را در سال ۱۹۸۴ در تورنتوی کانادا پایه گذاشتند. این شرکت یکی از سه شرکت برتر تولیدکنندهٔ محصولات بهداشتی و آرایشی با گردش مالی حدود ۱ میلیارد دلار در سال و ۵۰۰ فروشگاه مستقل در نقاط مختلف جهان است. 

در دههٔ ۹۰ این شرکت توانسته بود بیش از ۱۰۰ فروشگاه در نقاط مختلف جهان تأسیس کند. اما همین تأسیس فروشگاه‌های متعدد و معرفی این برند در کشورهای دیگر، موجب شد که پایه‌گذران آن نتوانند روی تولید محصولات جدید متمرکز شوند.

در سال ۱۹۹۴ گروه آمریکایی استی لودر، ۵۱ درصد سهام مک را خرید و بخش کسب‌‌وکار آن را به‌دست گرفت تا پایه‌گذاران آن بتوانند روی تولید محصولات متمرکز شوند. در سال ۱۹۹۷ درگذشت فرانک انجلو یکی از پایه‌گذاران شرکت در سن ۴۹ سالگی، فرانک توسکان را هم به فکر فروش سهامش انداخت و در سال ۱۹۹۸ استی لودر همهٔ سهام این شرکت را در اختیار گرفت.

مِک مانتین ایکوئیپمنت کامپانی (MEC Mountain Equipment Company Ltd.‎)

مک شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای محصولات ورزشی محبوب ورزشکاران و طبیعت‌گردان کانادایی است که از زمان تأسیسش در سال ۱۹۷۱ در ونکوور تا سال ۲۰۲۰ شرکت تعاونی بود و نامش Mountain Equipment Co-op و سه حرف مخفف نام این شرکت یعنی MEC روی فروشگاه‌های آن نوشته شده بود. این شرکت برای سال‌ها در بین مورد اعتمادترین شرکت‌های کانادایی قرار داشت و کانادایی‌ها هم به‌دلیل محصولات حرفه‌ای و تخصصی آن و هم به‌دلیل ماهیت تعاونی شرکت و همچنین ابتکارهای زیست‌محیطی‌اش آن را دوست داشتند و از آن حمایت می‌کردند. اما به‌دنبال مشکلات ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ و زیاندهی این شرکت، در سال ۲۰۲۰ هیئت‌مدیرهٔ این شرکت تعاونی بدون مشورت با اعضای آن و با استفاده از مفاد قانون فدرال ورشکستگی در کانادا، این شرکت تعاونی را به شرکت آمریکایی کینگزوود کپیتال منجمنت (Kingswood Capital Management, LP) فروخت. اقدامی که با اعتراض تعداد زیادی از اعضای این شرکت تعاونی مواجه شد و کار به شکایت در دادگاه انجامید. پس از این انتقال، واژهٔ Co-op که در آخر نام این شرکت و نمایانگر ماهیت تعاونی آن بود، به واژهٔ Company تغییر پیدا کرد و از آن زمان دیگر مِک یک شرکت آمریکایی است.

برندهای آمریکایی که در کانادا آمریکایی نیستند!

نمونه‌هایی که بدان‌ها اشاره شد تنها چند برند مهم و شناخته‌شده را شامل می‌شود. شرکت‌های دیگری به‌ویژه در حوزه‌های تخصصی هستند که در کانادا پایه‌گذاری شده‌اند ولی اکنون مالکی غیرکانادایی دارند. اما این نمونه‌ها تنها نمایانگر بخشی از پیچیدگی‌های تنیدگی اقتصاد کانادا و آمریکاست. برندهای آمریکایی‌ای وجود دارند که در داخل کانادا آمریکایی نیستند!

در زمان بالاگرفتن تب تحریم محصولات و فروشگاه‌های آمریکایی، عده‌ای از کاربران کانادایی لیستی از برندهای آمریکایی را تهیه کرده بودند و در فضای مجازی آن را به اشتراک می‌گذاشتند و از دیگران می‌خواستند که این شرکت‌ها را تحریم کنند. ازجملهٔ این برندها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای سیف‌وِی (Safeway) و رستوران‌های زنجیره‌ای اِی اَند دابلیو (A&W) بودند. این در حالی است که این دو برند با وجود اصالت آمریکایی‌شان و اینکه در آمریکا هنوز فعال‌اند، در کانادا تحت مالکیت شرکت‌های کانادایی قرار دارند. سیف‌وی از سال ۱۹۲۹ به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از شرکت سیف‌وی آمریکا در کانادا آغاز به کار کرد و تا سال ۲۰۱۳ زیرمجموعهٔ همین شرکت بود ولی در این سال به شرکت کانادایی سوبیز که فروشگاه‌هایی مانند تریفتی فودز را هم اداره می‌کند فروخته شد، هرچند بخشی از توافق فروش شامل استفاده از نام و لوگوی سیف‌وی در کانادا بود و سوبیز مالک جدید این شرکت در کانادا کماکان در غرب کانادا از این نام استفاده می‌کند.

شرایطی مشابه دربارهٔ رستوران‌های زنجیره‌ای اِی اَند دابلیو هم وجود دارد. نخستین شعبهٔ این رستوران در کانادا به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از ای اند دابلیوی آمریکا در سال ۱۹۵۶ در شهر وینی‌پگ راه‌اندازی شد. در سال ۱۹۷۲ گروه یونیلیور، ای اند دابلیوی کانادا را از شرکت مادر آمریکایی خرید و بدین ترتیب این شرکت در کانادا از شرکت آمریکایی مادر منفک شد و نهایتاً در سال ۱۹۹۵ تعدادی از مدیران ارشد این شرکت با حمایت سرمایه‌گذاران کانادایی ای اند دابلیوی کانادا را از شرکت یونیلیور خریداری کردند و از آن زمان این شرکت تحت عنوان A&W Food Services of Canada, Inc.‎ فعالیت می‌کند که دفتر مرکزی‌اش در شهر نورث ونکوور است و هیچ ارتباطی با شرکت ای اند دابلیوی آمریکا ندارد هرچند از نامی یکسان و لوگویی مشابه آن شرکت در کانادا استفاده می‌کند.

ورای مالکیت نام‌های تجاری

اما فارغ از اینکه کدام نام تجاری اکنون تحت مالکیت کدام شرکت در کدام کشور است، باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از شرکت‌های آمریکایی در کانادا سرمایه‌گذاری‌های بزرگی کرده‌اند و اغلب هزاران کانادایی را در استخدام خود دارند. به‌عنوان مثال شرکت خودروسازی فورد آمریکا سه کارخانه در استان انتاریو دارد و محصولاتش را در این کارخانه‌ها تولید می‌کند. شرکت جنرال موتورز هم در سه کارخانه‌اش در انتاریو به تولید خودرو و قطعات آن می‌پردازد. هرچند دونالد ترامپ تهدید کرده با اعمال تعرفه‌ها شرکت‌های آمریکایی را وادار خواهد کرد که تولیداتشان را به داخل خاک این کشور منتقل کنند، ولی هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای آمریکایی هم مانند کاستکو یا والمارت صدها شعبه در سراسر کانادا دارند و چند ده هزار پرسنل کانادایی. آن‌ها همچنین طیف گسترده‌ای از محصولات کانادایی را در فروشگاه‌هایشان به فروش می‌رسانند و حتی در داخل خاک کانادا به تولید محصولاتی با برندهای خودشان می‌پردازند.

به‌همین دلیل تحریم محصولات آمریکایی و حمایت از تولیدکنندگان کانادایی شاید آن‌طور که در پست‌های شبکه‌های اجتماعی نوشته می‌شود ساده نباشد؛ دست‌کم در شرایط کنونی که اقتصاد کانادا پیوندهایی عمیق با اقتصاد آمریکا دارد.